Boom in pot (1) : uitgraven en oppotten.

Eigenlijk is het onnatuurlijk, een boom in een pot te laten opgroeien, zoals hierboven een ongeveer 10-jarige larix. Een boom hoort de ruimte te krijgen in de volle grond op een geschikte plek.

Maar tóch worden bomen in een pot gehouden. Omdat men het leuk vindt of omdat men het als een kunst beschouwt. Kunst? Ja, en dan heet het “Bonsai”.

Bonsai betekent “boom in pot”, en de bedoeling ervan is om boompjes zodanig gezond in potten te laten opgroeien, dat ze qua vorm in miniatuur lijken op hun grote soortgenoten in het wild. Daartoe worden geraffineerde snoeitechnieken toegepast, waardoor het blad véél kleiner wordt en het wortelgestel beperkt blijft. Dat lijkt onnatuurlijk, maar ook in de natuur vinden we schitterende miniatuurbomen op arme grond of in spleten of stenige plekken waar het wortelgestel geen kant op kon en kroon en blad door wind, invriezen of vraat van dieren beperkt is gebleven.

Nu ga ik het hier niet hebben over de Bonsaikunst. Ik heb zelf in de jaren tachtig van de vorige eeuw een cursus Bonsai gevolgd. Daarvan heb ik veel geleerd over bomen en snoeien. Maar ik ben niet een echte designer en ook een beetje lui, zodat mijn boompjes in pot soms heel aardig zijn en een bonsai benaderen, maar vaker blijven steken in een voorstadium van een bonsai.

Desondanks is het heel leerzaam om een boom in pot te laten opgroeien met behulp van wat basistechnieken, ontleend aan de Bonsai. Je leert een boom heel goed kennen.

Het is bovendien een lange termijnproject, slow gardening en bij verhuizen kan de boom altijd met je mee.

Uitgangspunt is, dat je in beginsel nooit zó maar, zonder nadenken, jonge boompjes uitgraaft uit bos, veld of tuin. Strikt genomen is het verboden om iets weg te nemen vanaf de grond van een ander. Daarbij staat voor veel uitgegraven planten de dood te wachten: ze redden het niet.

Als je het tóch doet, is de meest geschikte tijd het moment, waarop het boompje nog niet in blad is gekomen en zo jong mogelijk is. Een zaailing dus of een één of tweejarig boompje. Zo ben ik met veel van mijn boompjes begonnen, óók de larix van de eerste foto.

In je eigen tuin komen boompjes op, maar ook langs of op paden in bos en veld of op bouwterreinen. Plekken, waar het boompje tóch niet zou kunnen opgroeien.

En er zijn natuurlijk noodsituaties: een terrein zal ontruimd worden en er staat een mooie plant....

Hieronder een kleine fotohandleiding hoe je met de grootste kans op succes te werk kan gaan bij het in pot zetten van een uitgegraven boompje (hieronder al in blad).

Rosa glauca uitgraven met spitvork

Het boompje wordt zo ruim en diep mogelijk uitgegraven, het liefst met een kluitje. Ik gebruik daarvoor een spitvork of penwortelsteker. 

beukenzaailing met penwortelsteker, mooi kluitje

Vaak lukt dat niet en houd je een een kale wortel over, zoals hier. Laat de wortel(s) nooit uitdrogen, leg de plant in de schaduw of wikkel ze in een natte doek of tissue.

rosa glauca met te kleine wortel: dus na oppotten takjes terugsnoeien

Een penwortel kan heel lang zijn, wat het oppotten moeilijk maakt. Die zou je kunnen terugsnoeien, maar let erop dat er vooral haarworteltjes overblijven, anders gaat de plant het niet redden.

Oppotten doe je in een normale, liefst onbemeste, pot- of tuingrond, wat grof zand erdoor mengen vergemakkelijkt de wortelvorming.

 

Als je het wortelgestel hebt ingekort moet je ook het boompje terugsnoeien, kroon en wortelgestel moeten in evenwicht zijn. Het boompje overleeft het beter als het wortelgestel minder bovengrondse plantendelen  hoeft te voeden.

Kijk goed hóe je terugsnoeit. Doe het met overleg. Het komt er vaak op neer dat je topt. Ben je dan je top kwijt? Ja, maar in een volgende blog leg ik uit, hoe je later een nieuwe top kunt maken.

Bij snoeien van takjes, snoei je altijd terug op een naar buiten wijzende knop (oog). Dat geldt eigenlijk altijd bij snoeien. Je krijgt anders lelijk naar binnen wijzende takken. 

Bij bomen in pot wil je de tussenruimtes tussen de plekken, waar de takjes en de bladeren ontspringen zo klein mogelijk hebben: zo klein mogelijke internodiën dus. Ook wil je het blad wat kleiner hebben. Dat bereik je door het door de pot beperkte wortelgestel, het geregeld bijsnoeien van de kroon en door nooit te veel te bemesten.

 

Tenslotte worden de opgepotte boompjes begoten en in de schaduw gezet, zodat ze niet uitdrogen. In de zon hebben de eerste tijd ze geen schijn van kans! Zelfs goedgewortelde bomen in vrij kleine potten lopen in de volle zon risico om uit te drogen, ik houd ze in halfschaduw en check de grond in voorjaar / zomer dagelijks.

   

De gemakkelijkste boompjes zijn wilgen en elzen. Deze kunnen namelijk altijd in een bak met water staan. Daar kunnen ze heel goed tegen. Het betekent dat je er gemakkelijk een paar weekjes bij weg kunt gaan.

Hoe groter de boom in zijn natuurlijke staat en hoe groter het blad ( paardenkastanje, gewone esdoorn, noorse esdoorn), hoe moeilijker om het een beetje attractief in een pot te houden.

Kleinbladige soorten lenen zich er beter toe.

Favorieten bij mij zijn: japanse esdoornsoorten, larixen (gaan heel snel), beuken (gaan ook snel en worden prachtig).

Hoe nu verder met het boompje? Zie: volgende blog: verpotten en wortelsnoei. En tenslotte nog: snoeien, een nieuwe top maken en winterberging.