Dansende bomen en de suggestie van een oerbos: het Speulderbos.

Wanneer zo natuurlijk mogelijk tuinieren je passie is, zijn bossen, die al decennia lang met een minimum aan menselijk ingrijpen beheerd worden, buitengewoon boeiend om te bekijken.

Onze vakantieplek grensde aan het Speulderbos bij Garderen (Gelderland). Dit bos behoort tot de weinige oudste Nederlandse bossen, het is samen met het aansluitende Sprielderbos 3300 hectare groot en vrijwel verkeersluw.

De ondergrond van deze wat hoger gelegen bossen bestaat uit een stuwwal. die opgeworpen is in de voorlaatste ijstijd, die Nederland tot aan de grote rivieren met ijs bedekte. Zichtbare overblijfselen zijn de z.g. duinen in het oostelijke gedeelte van het bos en een pingoruïne: het Solse gat.

duinen

Een pingoruine is een diep gat, waar langdurig een groot overgebleven brok gletscherijs heeft gelegen. In het Solse gat is voorheen ook leem gewonnen, het is nu interessant vanwege het planten- en dierenleven.

blik op het Solse Gat

Niet ver van het Solse gat liggen enkele grafheuvels: sporen van menselijke bewoning zo'n 3000 jaar geleden.

grafheuvel

 Het Speulderbos wordt wel "het bos van de dansende bomen" genoemd. In grote delen van dit bos zie je hoge, kromme, gebogen beuken en een enkele eik. Ze lijken te dansen. De verklaring van dit fenomeen is dat in vroeger tijden de rechte bomen gekapt werden voor de bouw, de kromme liet men staan. Het geeft een apart karakter aan dit bos. 

dansende bomen

Het beheer van Staatsbosbeheer is erop gericht natuurlijke processen zoveel mogelijk te stimuleren, door oude bomen te laten afsterven, omvallen en verteren. Schimmels, zwammen, korstmossen en mossen doen hun werk.

Er komt veel grote en kleinere dieren voor, je kunt er in de schemering wild spotten.

Dit alles geeft deze bossen een zeer natuurlijk karakter, je waant je soms even in een ongerept oerbos. Dit is echter een illusie. In Nederland is het laatste oerbos eind 19e eeuw gekapt: het moerasbos Beekbergerwoud (Klarenbeek, bij Apeldoorn), dat zich gedurende 8000 jaar ongestoord had kunnen ontwikkelen. Omdat men landbouwgrond nodig had, werd dit bos in twee jaar tijd (!) gekapt, van 1869 tot 1871, de opbrengsten vielen tegen...  

Natuurmonumenten probeert ter plekke het gebied weer nieuw leven in te blazen, er zitten nog veel zaden in de grond en bepaalde zeldzame planten kwamen nog steeds in het gebied voor.

Restanten ongerept oerbos komen nog slechts op enkele plaatsen in Europa voor.

Desondanks krijg je in het Speulder- en Sprielderbos een idee van wat Europees oerbos zou kunnen zijn. Ik ben altijd zeer onder de indruk van de diversiteit aan plantengroei die een miniklimaatje rond een oude boomstronk van een omgevallen boom oplevert.

mossen en korstmossen op een oude boomstronk

Het leert je, dat je ook in kleine tuinen hoogteverschillen kunt toepassen om miniklimaatjes te creëren, waarin bijzondere plantjes, mossen e.d. zich kunnen ontwikkelen.